برای خنک‌کاری بهتر و کم‌صداتر کارت گرافیک و پردازنده‌ی اصلی، از کولینگ مایع استفاده می‌شود. در سیستم خنک‌کاری آبی، بلوکی روی پردازنده یا پردازنده‌ی گرافیکی نصب می‌شود و آب از طریق لوله‌هایی به آن وارد شده و خارج می‌شود و به بخش خنک‌کننده که شبیه رادیاتور است، هدایت می‌شود. گردش آب توسط پمپ صورت می‌گیرد.
برخی از کارت گرافیک‌های حرفه‌ای دارای واتربلاک یا بلوک مخصوص عبور آب هستند اما بیشتر محصولات چنین بلوکی ندارند و باید آن را به صورت مجزا خریداری و نصب کرد. در این مقاله شیوه‌ی نصب کردن واتربلاک روی کارت گرافیک را بررسی می‌کنیم. با ما باشید.
کارت گرافیک‌های دارای واتربلاک در بازار چندان متداول نیست چرا که کاربران کمی از این سیستم خنک‌کاری استفاده می‌کنند. سیستم خنک‌کاری مایع معمولاً گران‌تر است و برای هر کامپیوتری مناسب نیست. به خصوص اگر پردازنده و پردازنده‌ی گرافیکی، بسیاری قوی و پرمصرف نباشد. در واقع هزینه کردن برای خرید سیستم خنک‌کاری مایع زمانی منطقی است که می‌خواهید کارت گرافیک و پردازنده حتی در صورت اورکلاک کردن، در دمای پایینی کار کند و عمر مفید آن بیشتر شود.
در ادامه مراحل کامل نصب کردن واتربلاک روی کارت گرافیک EVGA RTX 2080 Super Gaming Black را بررسی می‌کنیم که یکی از محصولات گران‌قیمت و رده‌اول نسل قبلی کارت گرافیک‌های انویدیا محسوب می‌شود.
برای مقایسه، قبل از نصب واتربلاک تست دما بگیرید
قبل از هر چیز بهتر است وضعیت فعلی کارت گرافیک را بررسی کنید تا بتوانید مقایسه‌ای بین سیستم خنک‌کاری اصلی و سیستم خنک‌کاری مایعی که خریداری کرده‌اید، انجام دهید و بدانید که با صرف هزینه‌ی اضافی، دمای کاری چقدر پایین آمده است.
برای تست کردن کارت گرافیک می‌توانید بازی‌ها سنگین را اجرا کنید و حین بازی، دمای هسته‌ی کارت گرافیک را مانیتور کنید. نرم‌افزارهای مختلفی برای این کار موجود است. به عنوان مثال می‌توانید از MSI Afterburner استفاده کنید.
نرم‌افزارهای دیگری نیز هم برای این کار وجود دارد:
دقت کنید که دمای کاری حین بازی و پردازش سنگین گرافیکی معنا پیدا می‌کند. در حالت عادی که کارت گرافیک کارهای سبک انجام می‌دهد، حتی ممکن است فن سیستم خنک‌کاری آن روشن نشود و کاملاً بی‌صدا کار کند. علت این است که توان الکتریکی بسیار کمی مصرف می‌کند و اصولاً داغ نمی‌شود.
جدا کردن خنک‌کاری اصلی کارت گرافیک
پس از تست و بررسی دما، نوبت به جدا کردن سیستم خنک‌کاری می‌رسد. معمولاً این کار بسیار ساده است اما عجله نکنید و با بی‌دقتی، آسیبی به کارت گرافیک نرسانید! روش کار بسته به طراحی سیستم خنک‌کاری و شیوه‌ی اتصال آن به بورد الکتریکی متفاوت است. محل پیچ‌ها در همه‌ی محصولات متنوع یکسان نیست. لذا دقت کردن ضروری است.
معمولاً برای اتصال محکم سیستم خنک‌کاری به بورد الکتریکی و در واقع فشار آوردن روی سطح تراشه‌ی مرکزی کارت گرافیک، از ۴ پیچ استفاده می‌شود. اما ممکن است تعداد پیچ‌ها بیشتر یا کمتر باشد. می‌بایست این پیچ‌ها را باز کنید تا سیستم خنک‌کاری جدا شود. برخی کارت گرافیک‌ها سیستم خنک‌کاری بزرگی دارد که روی تمام قطعاتی که داغ می‌شود را به خوبی می‌پوشاند و در واقع علاوه بر تراشه‌ی مرکزی، ماژول‌های حافظه و قطعات مدار تغذیه را هم خنک می‌کند تا عمر مفید محصول حداکثر شود. در این محصولات ممکن است تعدادی پیچ کوچک در نقاط مختلف در نظر گرفته شده باشد تا سیستم خنک‌کاری با کمی فشار روی قطعات داغ قرار بگیرد و حرارت را بهتر جذب کند.
توجه کنید که حفره‌های هوا بین سطوح تماس، عایق حرارت محسوب می‌شود و برای کاهش حفره‌ها می‌بایست سطوح را محکم روی هم فشار داد و همین‌طور از خمیر سیلیکون یا پد حرارتی که منعطف است، استفاده کرد.
در برخی مدل‌ها روی سطح پشت بورد الکتریکی، صفحه‌ای فلزی جهت افزایش استحکام و خنک‌کاری بهتر نصب شده است. معمولاً جدا کردن این صفحه نیز ضروری است. اگر کولینگ پس از باز کردن پیچ‌ها به راحتی جدا نمی‌شود، فشار زیاد وارد نکنید چرا که شاید چند پیچ کوچک را ندیده‌اید و باز نکرده‌اید! پیچ‌هایی که باز می‌کنید و فنرهایی که شاید موجود باشد را در محل امنی نگهداری کنید چرا که شاید در آینده بخواهید سیستم خنک‌کاری اصلی را مجدداً روی کارت گرافیک سوار کنید.
روی برخی از کارت گرافیک‌ها، صفحه‌ی اضافی بین سیستم خنک‌کاری و بورد مدار چاپی وجود دارد و برای نصب کردن سیستم خنک‌کاری مایع، جدا کردن این صفحه نیز ضروری است.
تمیز کردن سطح GPU
پس از باز کردن سیستم خنک‌کاری، نوبت به تمیز کردن سطح تراشه‌ی مرکزی یا همان GPU می‌رسد. معمولاً و در واقع همیشه روی پردازنده و پردازنده‌ی گرافیکی خمیر سیلیکون زده می‌شود تا حین اتصال سیستم خنک‌کاری، حفره‌های هوایی پر شود و انتقال حرارت بهینه شود. برای پاک کردن خمیر سیلیکون می‌توانید از پارچه‌ی نرم آغشته به الکل ایزوپروپیل ۹۹ درصد استفاده کنید. البته با دستمال کاغذی خشک هم می‌توانید سطح پردازنده‌ی گرافیکی را پاک کنید و در نهایت با دستمال دیگری که با مقدار کمی الکل یا تینر مرطوب شده، سطح را کاملاً تمیز کنید.
دقت کنید که حین تمیزکاری، خمیر سیلیکون را پخش نکنید و روی قطعات و مدار الکتریکی اطراف تراشه‌ی مرکزی پخش نشود. شاید پخش شدن مشکلی ایجاد نکند اما به هر حال باید حوصله و دقت زیادی به خرج داد تا آسیبی به کارت گرافیک گران‌قیمت وارد نشود.
آماده‌سازی کارت گرافیک برای نصب واتربلاک
روی برخی از کارت گرافیک‌ها، صفحه‌ی اضافی بین سیستم خنک‌کاری و بورد مدار چاپی وجود دارد و برای نصب کردن سیستم خنک‌کاری مایع، جدا کردن این صفحه نیز ضروری است. پس از تمیز کردن سطح پردازنده‌ی گرافیکی می‌توانید این صفحه را هم جدا کنید و دقت کنید که فشار و ضربه نزنید!
به این ترتیب به بورد اصلی می‌رسید و همه‌ی قطعات آشکار می‌شود. اکنون واتربلاک را آماده کنید و طبق دفترچه‌ی راهنمای نصب، موقعیت صحیح آن روی کارت گرافیک را پیدا کنید.
در مطالعه کردن دستورالعمل نصب واتربلاک سهل‌انگاری نکنید چرا که تکرار کردن مراحل وقت‌گیر است و شاید اشتباه مهلکی مرتکب شوید و آسیبی به قطعات روی بورد وارد شود.
پدهای حرارتی روی قطعات داغ نصب کنید
قبل از قرار دادن واتربلاک، اگر پدهای حرارتی در بسته‌بندی آن موجود است، پدها را روی قطعات داغ که شامل ماژول‌های حافظه‌ی ویدیویی در اطراف تراشه‌ی مرکزی و قطعات مدار رگولاتور یا تغذیه که شامل خازن‌ها و چوک‌ها می‌شود، نصب کنید.
دقت کنید که پلاستیک روی پدهای حرارتی را قبل از نصب که برای جلوگیری از چسبیدن به سطوح مختلف پیش‌بینی شده را بردارید!
اگر پدهای حرارتی بزرگ است و نیاز به برش دارد، این کار را انجام دهید تا اندازه برای نصب روی قطعاتی نظیر مدار رگولاتور مناسب شود.
معمولاً همراه سیستم خنک‌کاری مایع، خمیر سیلیکون مرغوبی نیز ارایه می‌شود. مقداری از آن را روی تراشه‌ی مرکزی بزنید و دقت کنید که زیاده‌روی نکنید. خمیر سیلیکون را روی سطح تراشه‌ی مرکزی کمی پخش کنید، البته حین نصب کردن واتربلاک، با فشار دادن آن روی سطح تراشه، خمیر سیلیکون بیش از پیش پخش می‌شود. لذا نیازی به پخش کردن کامل و پوشاندن تا لبه‌ها نیست.
دقت کنید که ممکن است خمیر سیلیکونی که همراه واتربلاک ارایه شده، هادی الکتریسیته باشد! اگر این طور نیست، به هیچ وجه نباید روی قطعات و حتی مدار اطراف تراشه‌ی مرکزی قرار بگیرد! اصولاً بهتر است از این نوع خمیر سیلیکون استفاده نکنید و به جای آن خمیر سیلیکون دیگری خریداری کنید.
نصب واتربلاک روی کارت گرافیک
و حالا به مرحله‌ی نهایی نصب واتربلاک می‌رسیم. پدهای حرارتی و خمیر سیلیکون روی نقاط داغ نصب شده است و باید با دقت، واتربلاک را روی کارت گرافیک قرار داد. دقت کنید که واتربلاک به قطعات خاصی گیر نکند و به راحتی روی تمام قطعات قرار گیرد.
کارت گرافیک را به دقت و به آرامی برگردانید و روی سطح میز قرار دهید به طوری که روی واتربلاک قرار بگیرد.
اکنون می‌توانید پیچ‌های اطراف تراشه‌ی مرکزی را محکم کنید. دقت کنید که ابتدا همه‌ی پیچ‌ها را در حد دو سه دور بچرخانید و محکم نکنید! پس از قرار گرفتن صحیح همه‌ی پیچ‌ها، نوبت به سفت کردن می‌رسد. حین سفت کردن هم به یکباره یکی از پیچ‌ها را تا ته سفت نکنید بلکه پیچ‌ها را به صورت ضربدری و تدریجی سفت کنید. به عنوان مثال می‌توانید همه‌ی پیچ‌ها را یک دور بچرخانید و سپس دور دوم را شروع کنید و به همین ترتیب ادامه دهید. در این صورت واتربلاک صاف قرار می‌گیرد و همه‌ی پیچ‌ها به یک اندازه سفت و بسته می‌شود.
فراموش نکنید که نیازی به بیش از حد سفت کردن پیچ‌ها نیست. با اینکار فشار زیادی روی تراشه‌ی مرکزی وارد می‌شود و ممکن است آسیبی متوجه بورد مدار چاپی یا تراشه‌ی مرکزی شود.
اگر پیچ‌های دیگری نیز وجود دارد، همه را یکی‌یکی ببندید و با روشی که ذکر شد، به صورت تدریجی سفت کنید. اکنون می‌توانید قطعات دیگر سیستم خنک‌کاری مایع شامل لوله‌های ورود و خروج آب را وصل کنید. در اتصال لوله‌ها و سایر بخش‌ها دقت و حوصله کنید.
پس از اتصال واتربلاک می‌توانید تست دمایی که قبلاً انجام دادید را یک بار دیگر تکرار کنید و میزان کاهش دما را بررسی کنید. احتمالاً با افت دمای کاری، اورکلاک کردن کارت گرافیک نیز ساده‌تر شده است.
tomshardwareاینتوتک