امروز ای‌ام‌دی با انتشار درایور و نرم‌افزار جدید کارت گرافیک‌هایش از تکنولوژی XConnect برای استفاده‌ی راحت از کارت گرافیک اکسترنال، سخن به میان آورده است. با XConnect استفاده از کارت گرافیک اکسترنال (خارجی) در لپ‌تاپ‌ها استاندارد و متداول می‌شود. در ادامه به معرفی تکنولوژی اکس‌کانکت ای‌ام‌دی می‌پردازیم.
اکنون این خبر جالب رنگ واقعیت به خود گرفته و تکنولوژی XConnect نهایی شده است. اکس‌کانکت کارت گرافیک اکسترنال را با پشتیبانی بایوس و درایور و از طریق تاندربولت 3، مثل کارت گرافیک داخلی سهل‌الاستفاده می‌کند. در واقع کارت گرافیک اکسترنال مثل اغلب وسایل جانبی حالت Plug and Play (نصب و استفاده‌ی سریع) خواهد داشت و نیازی به نصب درایور و نرم‌افزار خاص و حتی خاموش کردن و راه‌اندازی مجدد سیستم نیست.
پیدایش ایده‌ی کارت گرافیک اکسترنال و توانمندی تاندربولت 3 اینتل
در مقاله‌ای که به آن اشاره کردیم، نام چند داک کارت گرافیک اکسترنال ذکر شده است. ایسوس، Dell و ام‌اس‌آی برای افزایش قدرت پردازش گرافیکی لپ‌تاپ‌ها، چاره‌ای جز اضافه کردن کارت گرافیک اکسترنال نمی‌بینند چرا که فضای داخلی و وزن لپ‌تاپ‌ها و اولترابوک‌ها آن قدر کم است که نمی‌توان کارت گرافیکی با سیستم خنک‌کاری قدرتمند و بزرگ درونشان نصب کرد. معمولاً کارت گرافیک‌های رده‌اول وزن بیش از 800 گرم دارند که به هیچ وجه مناسب لپ‌تاپ‌ها نیست.
اینتل در زمان معرفی تاندربولت 3 به پهنای باند بسیار بالای آن اشاره کرد و یکی از کاربری‌های اصلی را نصب کارت گرافیک اکسترنال ذکر کرد. اینتل از آن زمان تاکنون با AMD همکاری کرده تا این ایده‌ی تکراری رنگ واقعیت پیدا کند و البته قرار نیست هر سازنده به سبک و سیاقی خاص، داک گرافیک اکسترنال را معرفی کند بلکه قرار است روشی عمومی برای همه‌ی تولیدکنندگان وجود داشته باشد.
گیمرها در آینده‌ی نزدیک می‌توانند هر داک خاصی را به لپ‌تاپ خود متصل و از آن بهره ببرند؛ در واقع دیگر مقوله‌ی سازگاری برندها و روش‌ها مطرح نیست. اولین محصولی که در این راستا معرفی شده، داک Core محصول Razer است. لپ‌تاپ به راحتی برای اجرای بازی‌ها قدرت می‌گیرد و در حالت عادی، برای اجرای اپلیکیشن‌های سبک مثل آفیس، سرعت عمل و عمر باتری کافی دارد.
البته تاندربولت 3 در هر کامپیوتری موجود نیست، ولیکن اضافه کردن کنترلر تاندربولت 3 با در واقع آیپاین ریج اینتل، کم‌هزینه است. رقمی در حد 10 دلار برای تولیدکننده و 20 دلار برای مصرف‌کننده، هزینهی بسیار کمی است در برابر قیمت بیش از 1000 دلاری محصولات گیمینگ. تنها مشکل توان مصرفی است که شاید اندکی بالا باشد. تاندربولت 3 از نظر ظاهری باریک و کوچک و درست شبیه یواس‌بی نوع C است. پهنای باند تاندربولت 3 معادل 40 گیگابیت بر ثانیه است، 4 برابر بیشتر از USB 3.1 Gen 2 و 8 برابر USB 3.0 و یا معادل 5 مسیر پی‌سی‌آی اکسپرس 3.0.
دقت کنید که تاندربولت 3.0 عملاً از 4 مسیر PCIe3.0 بهره می‌گیرد و نه 5 مسیر، به علاوه تأخیر آن کمی بیشتر است و عملکرد را اندکی کاهش می‌دهد. خوشبختانه با چنین پهنای باند فوق‌العاده‌ای، حتی کارت گرافیک‌های رده‌اول هم عملکردی فراتر از 90 درصد عملکرد کامل (نصب روی اسلات 16 مسیره‌ی پی‌سی‌آی اکسپرس 3.0) خواهند داشت.
بازی‌هایی که به شبیه‌سازی فیزیک و دینامیک توسط کارت گرافیک نیاز دارند، بیشتر تحت تأثیر پهنای باند کمتر و تأخیر بیشتر قرار می‌گیرند اما در نهایت ای‌ام‌دی مدعی است که تفاوت سرعت اجرای بازی‌ها، کمتر از 10 درصد است.
اولین محصول سازگار با اکس‌کانکت، لپ‌تاپ گیمینگ ریزر Blade Stealth و داک آن یعنی Razer Core است. در واقع ای‌ام‌دی این لپ‌تاپ را رسماً تأیید کرده است:
ای‌ام‌دی جزئیات پیرامون اکس‌کانکت را منتشر کرده که به آن می‌پردازیم. اولین اسلاید در توضیح تکنولوژی اکس‌کانکت به داک نصب کارت گرافیک اکسترنال با پورت تاندربولت اشاره می‌کند. طبعاً داک نصب کارت گرافیک برای لپ‌تاپ‌ها می‌تواند بزرگ یا کوچک باشد. اگر از کارت گرافیک‌های دستاپی استفاده شود، ابعاد بزرگ است و با کیسی عریض مواجه خواهیم شد در حالی که ممکن است از پردازندههای گرافیکی لپ‌تاپی استفاده شود و داک باریک و سبک، شکل گیرد.
موارد لازم برای استفاده از تکنولوژی XConnect و کارت گرافیک‌های اکسترنال
استفاده از XConnect ای‌ام‌دی پیش‌نیازهایی دارد. وجود یک پورت تاندربولت 3 اولین ضرورت است و پشتیبانی از Thunderbolt 3 External Graphics یا گرافیک اکسترنال تاندربولت 3، دومین مقوله است. این مورد را به اختصار eGFX می‌گوییم. منظور از گرافیک اکسترنال تاندربولت 3 این است که تولیدکننده‌ی لپ‌تاپ و مادربورد می‌بایست در بایوس اکستنشن‌هایی اضافه کند تا بتوان کارت گرافیک اکسترنال را در حالی که سیستم روش است، اضافه کرد. در واقع قرار نیست سیستم خاموش و پس از اتصال داک، راه‌اندازی مجدد شود.
مقوله‌ی سوم استفاده از فرم‌ویر جدید در کنترلر تاندربولت است، نسخه‌ی 16 به بعد پشتیبانی لازم را دارد. سیستم عامل ویندوز 10، پیش‌نیاز بعدی است. در نهایت به آخرین مورد سخت‌افزاری می‌رسیم، کابل تاندربولت از نوع اکتیو و نه پسیو (منفعل). تفاوت کابل اکتیو تاندربولت و همین‌طور دیسپلی‌پورت با نوع ساده‌تر یا پسیو در این است که تراشه‌ای برای تبدیل اضافه شده است و حتی اگر منبع از دیسپلی‌پورت دوگانه برای اتصال دو مانیتور پشتیبانی نکند، کابل موردبحث تبدیل لازم را انجام می‌دهد. بنابراین بدیهی است که کابل اکتیو یا فعال، گران‌تر از کابل پسیو یا منفعل باشد.
آخرین مورد، درایور است که در ابتدا اشاره کردیم. برای استفاده از اکس‌کانکت می‌بایست درایور 16.15 کارت گرافیک‌های ای‌ام‌دی که بخشی از مجموعه‌ی Radeon Software Crimson Edition 16.3 است و یا نسخه‌های جدیدتر را نصب کنید. با نصب این نسخه، نام نرم‌افزاری که در حال حاضر توسط گرافیک اکسترنال تاندربولت 3 رندر می‌شود در تری ویندوز (سینی یا Tray ویندوز کنار تاریخ و ساعت) ذکر می‌شود.
نمایشگر لپ‌تاپ یا نمایشگر مجزا؟
شاید نمایشگر لپ‌تاپ‌های گیمینگ رزولوشن عالی داشته باشد اما معمولاً سازندگان سراغ 4K نمی‌روند چرا که پردازنده‌ی گرافیکی داخلی و مصرف باتری هم مهم است. بنابراین XConnect و کاربران آن معمولاً با مانیتور بزرگ و رزولوشن بالا سروکار دارند. و سوال مهم: نمایشگر اکسترنال مستقیماً به کارت گرافیک اکسترنال متصل می‌شود یا به خروجی‌های لپ‌تاپ؟
هر دو حالت ممکن است، به عبارت دیگر کارت گرافیک اکسترنال می‌تواند نمایشگر لپ‌تاپ را با پروتکل گرافیک تعویض‌پذیر که چندسالی است متداول شده، تغذیه کند و در عین حال می‌توان مانیتور را مستقیماً به کارت گرافیک اکسترنال متصل کرد. در حقیقت اینتل از چند ماه پیش روش کلی اتصال پردازندههای دارای HD Graphics به نمایشگر را برای استفاده از کارت گرافیک‌های اکسترنال بهینه کرده است.
تنها محدودیت موجود این است که اگر بازی یا اپلیکیشن گرافیکی اجرا شده باشد و داک کارت گرافیک اکسترنال جدا شود، اپلیکیشن معمولاً کرش می‌کند. لذا باید کارت گرافیک را پیشاپیش خارج کنیم.
کارت گرافیک‌های پشتیبانی شده توسط XConnect
در حال حاضر ای‌ام‌دی صرفاً به دنبال اضافه کردن قدرت کارت گرافیک‌های رده‌اول به لپ‌تاپ‌هاست. بنابراین تنها نام کارت گرافیک‌های رده‌اول یعنی R9ها را در لیست پشتیبانی می‌بینیم. خوشبختانه رده‌اول‌های سری 200 هم هم پشتیبانی می‌شوند که البته در اسلایدها اشاره‌ای به آنها نشده است.
R9 Fury و R9 Nano، کارت گرافیک‌های R9 300 و همین‌طور R9 290 و R9 290X و در نهایت R9 280 مدل‌های دستاپی است که به کمک XConnect می‌توانند نقش کارت گرافیک اکسترنال را بازی کنند. مدل‌های لپ‌تاپی مبتنی بر موارد یادشده هم پشتیبانی می‌شود. نام R9 Fury X و R9 295X2 در لیست پشتیبانی ذکر نشده چرا که این دو مورد از نظر سیستم خنک‌کاری متفاوت هستند و در داک Razer Core نصب نمی‌شوند.
ممکن است تمام مدل‌ها و یا لااقل مدل‌های رده‌اول نسل بعدی با معماری جالب پولاریس توسط XConnect پشتیبانی شوند.
اینتوتک