یکی از قطعات سخت‌افزار که معمولاً در خرید سیستم به آن کمتر توجه می‌شود، رم است. بیشتر افراد با توجه به اینکه قیمت رم نسبت به پردازنده یا کارت گرافیک کم است، در مورد انواع RAM و برندهای مختلف تحقیق نمی‌کنند و انتخابشان بهینه نیست. به عنوان مثال در کنار یک پردازنده و کارت گرافیک متوسط، رم با ظرفیت و سرعت بسیار بالا سفارش می‌دهند و یا برعکس، برای یک پردازنده و کارت گرافیک قدرتمند، رم با ظرفیت و سرعت معمولی انتخاب می‌کنند.
اگر قصد دارید سیستمی با یکی از پردازنده‌های Ryzen ای‌ام‌دی خریداری کنید، با ما در ادامه مطلب همراه باشید تا در مورد رم بهینه برای چنین پردازنده‌ای بحث کنیم.
قبل از هر چیز توجه کنید که در حال حاضر پردازنده‌های ای‌ام‌دی موجود در بازار، سری ۷۰۰۰ و سری جدید ۹۰۰۰ است و با توجه به تشابه معماری سری ۵۰۰۰ و ۷۰۰۰ و ۹۰۰۰، نکات مهم در انتخاب رم برای این پردازنده‌ها مشابه است.
بررسی عملکرد پردازنده‌های رایزن با ارتقای رم
نکته‌ی جالب توجه در مورد پردازنده‌های Ryzen 7000 و Ryzen 9000 این است که با خرید رم‌های سریع‌تر DDR5 که سرعتی بیش از ۶۰۰۰ مگاهرتز دارند، عملکرد سیستم در بیشتر بازی‌ها و برنامه‌ها به شدت تغییر نمی‌کند و در واقع عملکرد پردازنده چندان به رم وابسته نیست.
فاکتور بسیار مهم دیگر در انتخاب رم، تایمینگ یا تأخیر است. اگر سیستم گیمینگ خریداری می‌کنید، بهتر است به جای فرکانس رم، به تایمینگ توجه کنید. اما نکته‌ی جالب این است که حتی تایمینگ رم نیز عملکرد سیستمی با پردازنده‌ی Ryzen را متحول نمی‌کند. کافی است تایمینگ رمی که تهیه می‌کنید، CL26 الی CL30 باشد. نیازی به تایمینگ‌های پایین‌تر نیست.
بنابراین توصیه‌ی متخصصین سخت‌افزار این است که برای سیستمی با پردازنده‌ی رایزن، حداکثر انتخاب بهینه این است که سرعت رم ۶ گیگاهرتز و تایمینگ آن CL26 باشد. خرید رم DDR5 با سرعتی نظیر 7200 مگاهرتز یا 8000 مگاهرتز و تایمینگ پایین، به نوعی اتلاف هزینه است.
جالب است بدانید که علاوه بر بنچ‌مارک‌ها و نظر متخصصین، نظر کمپانی AMD نیز این است که برای پردازنده‌های رایزن با معماری Zen 4 رم با سرعت ۶۰۰۰ مگاهرتز تهیه کنید. پردازنده‌های جدیدتر رایزن با معماری Zen 5 نیز وضعیت مشابهی دارد.
خوشبختانه مادربوردهایی که از سوکت AM5 برای پردازنده بهره می‌برند، از رم‌های DDR5 با سرعت ۶۰۰۰ مگاهرتز و پایین‌تر به خوبی پشتیبانی می‌کنند در حالی که در مورد پشتیبانی از رم با سرعت‌های بالاتر نظیر ۷۲۰۰ و ۸۰۰۰ مگاهرتز، مشکلات مختلفی گزارش شده است. از طرفی ممکن است به دلیل تغییر نسبت فرکانس‌ها، عملکرد حتی کاهش پیدا کند! به عنوان مثال در ۱۰ بازی مختلف امروزی، عملکرد پردازنده‌ی Ryzen R7 7800X3D در کنار رم با سرعت ۷۴۰۰ مگاهرتزی کمی ضعیف‌تر از رم ۶۲۰۰ مگاهرتزی است! می‌توانید در مورد بنچمارک‌های تخصصی جستجو کنید و نتایج بررسی‌های دقیق را مطالعه کنید.
چرا رم ۶۰۰۰ مگاهرتز حداکثر انتخاب بهینه برای پردازنده رایزن است؟
برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به ساختار پردازنده‌ی رایزن داشته باشیم. در یک CPU با معماری Zen 4 و Zen 5 پردازنده از چند قالب مختلف که در کنار هم چیده شده تشکیل می‌شود. مهم‌ترین بخش CCD یا Core Complex Dies است که هسته‌های پردازنده را شامل می‌شود. بخش مهم بعدی I/O یا ورودی و خروجی است که جریان داده را بین هسته‌ها و حافظه و سایر بخش‌ها برقرار می‌کند. بخش کنترلر حافظه نیز جزئی از واحد I/O است که ارتباط با حافظه‌های RAM را برقرار می‌کند.
ارتباط بین هسته‌های پردازنده در CCD و I/O از طریق Infinity Fabric برقرار می‌شود. دقت کنید که فرکانس واقعی رم DDR نصف فرکانس رم است چرا که DDR مخفف Double Data Rate یا نرخ انتقال داده‌ی دو برابر است. بنابراین زمانی که سرعت رم ۶۰۰۰ مگاهرتز است، سرعت کلاک واقعی آن ۳۰۰۰ مگاهرتز است. در برنامه‌هایی نظیر CPU-Z نیز این عدد را مشاهده می‌کنید.
در شرایط ایده‌آل و بهینه، سرعت کلاک رم و واحد ارتباطی آن که Infinity Fabric است و همین‌طور کنترلر حافظه، همگی یکسان است و عملکرد پردازنده ماکسیمم می‌شود. در کنار پردازنده‌های قدیمی‌تر رایزن مثل سری رایزن ۵۰۰۰، از رم‌های DDR4 استفاده میشد که سرعت پایین‌تری داشتند و در نتیجه سرعت ۳ واحد موردبحث، یکسان بود. به عنوان مثال در سیستمی با رم DDR4 با سرعت ۳۶۰۰ مگاهرتز، سرعت واحد ارتباطی و کنترلر حافظه به راحتی روی ۱۸۰۰ مگاهرتز تنظیم میشد.
اما در کنار پردازنده‌های جدیدتر نظیر رایزن ۷۰۰۰ و رایزن ۹۰۰۰ از رم‌های DDR5 استفاده می‌شود که سرعت بالاتر است و محدودیت‌هایی مطرح می‌شود. به عنوان مثال اگر رم DDR5 با سرعت 4800 مگاهرتز داشته باشید، لازم است که سرعت کلاک Infinity Fabric یا به صورت خلاصه FCLK، روی ۲۴۰۰ مگاهرتز تنظیم شود ولیکن بسته به کیفیت سیلیکون استفاده شده در ساخت این بخش، سرعت آن معمولاً در حد ۲۰۰۰ یا ۲۱۰۰ مگاهرتز است. بنابراین سرعت رم روی ۲۴۰۰ مگاهرتز تنظیم می‌شود که بالاتر از سرعت کنترلر حافظه یا UCLK و سرعت Infinity Fabric است. نتیجه این است که با وجود افزایش سرعت رم، عملکرد سیستم در اغلب برنامه‌ها و بازی‌ها پیشرفت خاصی نشان نمی‌دهد. البته بهتر است رم با سرعت 6000 و تایمینگ CL30 خریداری کنید چرا که در برخی بازی‌ها و برنامه‌ها، عملکرد بهتری دارد ولیکن خرید مدل‌های سریع‌تر با تایمینگ پایین‌تر عملاً اتلاف هزینه است.
نکته‌ی جالب این است که اگر سرعت رم بیش از حد زیاد شود، ممکن است کنترلر حافظه با سرعت کمتر نظیر ۱۵۰۰ مگاهرتز فعالیت کند و نسبت سرعت کنترلر حافظه به سرعت واحد ارتباطی، ۲ به ۱ شود. نتیجه افزایش تأخیر است و عملکرد سیستم در برخی نرم‌افزارها و بازی‌ها حتی کاهش پیدا می‌کند!
کدام برند رم DDR5 بهتر است؟
برندهای زیادی در بازار موجود است و صرف‌نظر از طراحی ظاهری، داشتن نور RGB و هیت‌سینک بزرگ برای خنک‌کاری، تایمینگ‌ها متفاوت است. توصیه‌ی ای‌ام‌دی خرید رم جی اسکیل و مدل Trident Z5 Neo RGB با ظرفیت ۳۲ گیگابایت است. سرعت ۶۰۰۰ مگاهرتز و تایمینگ CL30 دو مشخصه‌ی اصلی و مهم این مدل است. برندهای مرغوب و مطرح نظیر CORSAIR نیز به وفور در بازار موجود است. می‌توانید مدل Vengeance DDR5 را خریداری کنید و اگر به رم بیشتری نیاز دارید، ظرفیت ۴۸ گیگابایت را انتخاب کنید. البته برای سیستم معمولی و حتی سیستم گیمینگ، ۱۶ یا حداکثر ۳۲ گیگابایت رم کافی است.
اگر برند دیگری که ارزان‌تر است را انتخاب می‌کنید، دقت کنید که فرکانس رم و تایمینگ آن حدود ۶۰۰۰ مگاهرتز و CL30 باشد و هیت‌سینک خوبی برای خنک‌کاری روی آن نصب شده باشد.
اینتوتک