متادیتا (Metadata) یا EXIF اطلاعاتی اضافی در مورد فایل‌های صوتی تصویری است که تنظیمات عکاسی، مدل دوربین، مشخصات فایل موسیقی مثل نام آلبوم، هنرمند و سال ساخت را به فایل اضافه می‌کنند تا بتوان در وسایل و نرم‌افزارهای مختلف از آنها استفاده کرد.
در ادامه با مفهوم و کاربرد Metadata بیشتر آشنا می‌شویم.
دانستن مدل دوربین و تنظیمات به کار رفته فقط پاسخی به یک کنجکاوی کودکانه نیست. با دانستن این موارد می‌توان در عکاسی حرفه‌ای‌تر شد. مثلاً اینکه بدانیم مثلث عکاسی گوشی و تبلت ما چه نقاط ضعف و قوتی دارد و چطور باید عکس‌هایی مثل آن عکس بهتر دوستمان بگیریم، یه قدم خوب برای پیشرفت است.
می‌خواهید دوربین بخرید؟ بد نیست ببینید شرعت شاتر یا فرضاً حساسیت نورسنجی چه قدر در عکاسی از محیط تاریک موثر است. چه قدر باشد خوب است و چه قدر باشد عالی است و چه قدر باشد، دیگر فایده‌ای ندارد!
همه‌ی اینها را می‌توان با بررسی نمونه عکس‌ها و نگاه کردن به مدل دوربین و تنظیمات به کار رفته متوجه شد و خوشبختانه به این منظور استاندارد هم تدوین شده است.
در مورد فایل‌های صوتی مثل MP3 و MP4 یا M4A هم می‌توان اطلاعات اضافی را قرائت و حتی اضافه کرد. اطلاعاتی مثل نام آلبوم و خواننده در مرتب کردن انبوهی از فایل‌ها بسیار مفید هستند.
متادیتا یا EXIF در فایل‌های صوتی و تصویری چیست؟
منظور از EXIF که مخفف عبارت Exchangeable Image File format است، فرمتی تصویری و مبادله‌پذیر است. البته اگر به ویکیپدیاِ فارسی نگاه کنیم، معنای آن را تعویض‌پذیر درج کرده که به نظرم ترجمه‌ی خوبی نیست. چرایی آن را در ادامه بررسی می‌کنم.
EXIF فایل‌های تصویری شامل اطلاعات اضافی است که مشخصات دوربین، تنظیمات، زمان و مکان عکاسی، فضای رنگ و ... را به فایل معمولی اضافه می‌کنند. در مورد فایل‌های صوتی هم طبق استانداردهایی مثل ID3v1 و ID3v2 اطلاعات مفیدی مثل نام آلبوم، هنرمند و ... به فایل‌هایی با پسوندهای خاص اضافه می‌شود.
در حالت کلی به این اطلاعات Metadata گفته می‌شود؛ متادیتا یعنی اطلاعاتی در مورد اطلاعات. مثلاً اطلاعاتی در مورد اطلاعات موجود در یک فایل JPG که توصیفی از آن ارایه می‌کند.
برای درج کردن متادیتا در تصاویر چند استاندارد مختلف تدوین شده که تا حدی همپوشانی دارند اما تفاوت‌هایی هم در آنها دیده می‌شود؛ خوشبختانه اغلب فایل‌های دوربین‌های دیجیتال اطلاعات مختلف را به عکس اضافه می‌کنند که حتی در میانشان مختصات مکانی که از طریق حسگر GPS به دست آمده هم وجود دارد. برای بررسی انواع متادیتا که تحت استانداردهایی مثل XMP و EXIF و IPTC ذخیره شده‌اند باید از نرم‌افزار مناسب استفاده کرد.
نرم‌افزاری مثل XnView یکی از ابزارهای رایگان و بسیار کامل در این زمینه است:
مرتب‌سازی فایل‌های موسیقی و تصویری با استفاده از متادیتا
به تصویر زیر توجه کنید، یک فایل موسیقی که 8 فیلد آن پر شده است:
در فیلدهای 1 تا 8 به ترتیب موارد زیر اضافه شده است:
نام موسیقی، امتیاز آن (در مدیاپلیر ویندوز)، کامنت، هنرمندان همکار، هنرمند، آلبوم، سال ساخت، شماره‌ی ترک موسیقی، ژانر.
این فیلدها را بنده به صورت دستی به فایل اضافه کرده‌ام تا در کتابخانه‌ای که با مالتی‌مدیا پلیر J River به مدیریت و استفاده از آن می‌پردازم، به راحتی فایل‌های خود را مرتب کنم، برای دیدن در ابعاد بزرگ کلیک کنید:
بنابراین به ترجمه‌ی عبارت Exchangeable می‌رسیم، مبادله‌پذیر. اطلاعات فایل توسط سیستم عامل ویندوز، اندروید و ... قابل استفاده است. پلیرهای مختلف و از جمله مدیاسنترهایی مثل J River و Media Monkey هم می‌توانند از آن استفاده کنند.
در فایل‌های تصویری هم همین اطلاعات را می‌توان اضافه کرد که مهم‌ترین‌ها همان رئوس مثلث عکاسی و البته نام دوربین هستند.
در تصویر زیر نمایی از ویندوز را می‌بینید که حالت نمایش فایل‌ها به صورت Details است و تب‌های مربوط با کلیک کردن روی دکمه‌ی More اضافه شده است. تب‌هایی که نام دوربین، F-Stop یا همان گشادگی نسبی دیافراگم، ISO Speed یا همان حساسیت نورسنجی و در نهایت زمان شاتر یا همان Exposure Time که ترجمه‌ی دقیقش مدت زمان پرتوگیری است (زمان شاتر هم یعنی مدت زمان باز ماندن دریچه‌ی شاتر) را نمایش می‌دهند در تصویر زیر مشخص شده‌اند:
بدین ترتیب فایلی که دوربین‌های عکاسی مختلف ایجاد می‌کنند بسته به تصمیم سازنده می‌تواند دربرگیرنده‌ی اطلاعات مفیدی در رابطه با عکس باشد.
اینتوتک