چند سالی است که مقوله‌ی نرخ نوسازی متغیر یا Variable Refresh Rate در دنیای بازی‌های کامپیوتری مطرح شده است. منظور از نرخ نوسازی متغیر این است که مانیتور یا تلویزیون، زمانی فریم جدید را نمایش دهد و تصویر را نوسازی کند که کارت گرافیک فریم جدیدی به آن تحویل داده است. با این کار بریدگی فریم که حاصل نمایش دو فریم در یک نوسازی تصویر است، از بین می‌رود و وقفه یا تیک زدن جزئی نیز به حداقل می‌رسد.
خبر خوش برای گیمرهایی که از کنسول‌های بازی جدید سونی و مایکروسافت یعنی PS5 و Xbox Series X و Xbox Series S استفاده می‌کنند این است که اکنون این ویژگی در کنسول‌های بازی نیز پیاده‌سازی شده است. در ادامه به معرفی دقیق‌تر VRR و مزایای آن می‌پردازیم.
VRR چیست و چه مزایایی دارد؟
نرخ نوسازی مانیتور و تلویزیون‌های قدیمی، عدد ثابت و مشخصی نظیر ۵۰ یا ۶۰ هرتز بوده است. منظور از ۵۰ هرتز، ۵۰ بار تغییر تصویر در یک ثانیه است. به عبارت دیگر تلویزیون در هر ثانیه ۶۰ تصویر نمایش می‌دهد. مانیتورهای جدید نرخ نوسازی بالاتری دارند که موجب روان‌تر به نظر رسیدن حرکات می‌شود. برخی از مانیتورهای گیمینگ حتی نرخ نوسازی بالاتر از ۱۲۰ هرتز دارند. حتی مدل‌هایی با نرخ نوسازی ۳۶۰ هرتز نیز معرفی شده است.
اما موضوع دیگر کارت گرافیک و سرعت رندر کردن فریم‌های بازی است. اگر بازی سنگین باشد و تنظیمات گرافیکی حداکثر باشد، شاید با خریداری بهترین کارت گرافیک‌ها هم نتوانید کاری کنید که کمترین سرعت اجرا، بیش از ۶۰ فریم بر ثانیه باشد. در این صورت تلویزیون یا مانیتور مجبور می‌شود که برخی از فریم‌های دریافت شده را در دو یا سه نوسازی تصویر نمایش بدهد و زمانی که فریم جدید از راه رسید، آن را نمایش دهد.
اما پدید‌ه منفی بریدگی فریم:
گاهی اوقات زمانی که در نیمه‌ی بالای صفحه، فریم قبلی نمایش داده شده، فریم جدید دریافت می‌شود و در نیمه‌ی پایین صفحه نمایش، فریم جدید نمایش داده می‌شود. اتفاقی که می‌افتد، ظاهر شدن پدیده‌ی بریدگی فریم است. این موضوع به خصوص در زمانی محسوس است که حرکات تند دوربین یا اجسام در فریم وجود دارد.
تکنولوژی VRR کاری می‌کند که مانیتور یا تلویزیون، تنها زمانی برای نمایش فریم جدید اقدام کند که کارت گرافیک فریم جدید را تحویل داده است. لذا بریدگی فریم پیش نمی‌آید. به عبارت دیگر تلویزیون و کنسول بازی یا کارت گرافیک، همیشه سرعت مشابهی خواهند داشت و همگام عمل می‌کنند.
البته مشکل تکرار نمایش فریم در بازی‌های سنگین همچنان وجود دارد و برای حل کردن آن باید قدرت پردازنده‌ی گرافیکی افزایش پیدا کند یا رزولوشون و تنظیمات گرافیکی کاهش یابد.
البته VRR تکنولوژی و پدیده‌ی تازه‌ای نیست. در دنیای بازی‌های کامپیوتری، چندین سال است که دو تکنولوژی G-Sync انویدیا و FreeSync ای‌ام‌دی برای رفع مشکل بریدگی فریم و وقفه ارایه شده و گیمرها از آن استفاده می‌کنند. اما این خبر برای گیمرهایی که به کنسول علاقه دارند، خبر جالب و جدیدی است.
معرفی تکنولوژی HDMI VRR در HDMI 2.1
اولین کمپانی که نرخ نوسازی متغیر را پیاده‌سازی کرد، انویدیا بود و برای استفاده از این تکنولوژی، علاوه بر کارت گرافیک‌های انویدیا، بورد خاصی موردنیاز بوده و تنها در برخی مانیتورها چنین بوردی وجود داشته است. ای‌ام‌دی چندی بعد تکنولوژی مشابهی به اسم FreeSync رونمایی کرد که عمومی‌تر است و محدودیت‌های G-Sync را ندارد. مایکروسافت در کنسول بازی Xbox One S و Xbox One X از تکنولوژی FreeSync استفاده کرد.
اما در نهایت نیاز به یک استاندارد جامع و کلی موجب پیدایش تکنولوژی HDMI VRR شد. این تکنولوژی هم در کنسول جدید سونی و هم در ایکس‌باکس‌های جدید مایکروسافت پیاده‌سازی شده است. البته مایکروسافت اعلام کرده که قابلیت FreeSync نیز در Xbox Series X و Xbox Series S قابل استفاده است.
کنسول‌های جدید مایکروسافت از نرخ نوسازی متغیر بین ۳۰ الی ۱۲۰ هرتز پشتیبانی می‌کنند، البته فراموش نکنید که تلویزیون نیز باید چنین محدوده تغییرات سرعت نوسازی را پشتیبانی کند.
نکته‌ی مهم این است که HDMI VRR در استاندارد HDMI 2.1 اضافه شده ولیکن برخی تلویزیون‌ها و مانیتورهای قدیمی‌تر که پورت HDMI با استاندارد HDMI 2.0b دارند هم از VRR پشتیبانی می‌کنند.
اما به هر حال در خرید مانیتور و تلویزیون مناسب برای کنسول‌های بازی جدید، بهتر است نسخه‌ی HDMI را دقیقاً چک کنید که 2.1 یا جدیدتر باشد و علاوه بر این بررسی کنید که VRR حتماً پشتیبانی شود چرا که ممکن است این بخش از استاندارد HDMI 2.1 توسط سازنده نادیده گرفته شده باشد! به هر حال در دوران گذار از HDMI 2.0 به نسخه‌ی جدیدتر هستیم و محصولات بسیاری در بازار موجود است که از نسخه‌ی 2.1 و تکنولوژی VRR پشتیبانی نمی‌کنند.
در مورد کنسول بازی پلی‌استیشن ۵ سونی هم با توجه به اینکه معماری پردازنده‌ی گرافیکی، مشابه و محصولی از AMD است، احتمالاً FreeSync پشتیبانی می‌شود. علاوه بر این به HDMI VRR اشاره شده است.
Next-Generation Expectations
برخی ناسازگاری‌ها حین گذار از استاندارد قدیمی به جدید تجربه می‌شود. به عنوان مثال ممکن است تکنولوژی G-Sync که در کارت گرافیک‌های چند نسل اخیر انویدیا پشتیبانی شده، با تلویزیون‌هایی که از HDMI 2.1 و VRR پشتیبانی می‌کنند، سازگاری خوبی نداشته باشد. تاکنون مشکلاتی نظیر پرش و سیاهی تصویر گزارش شده است.
مشکل دیگری که گزارش شده این است که تلویزیون‌های OLED ال‌جی، زمانی که رزولوشن و نرخ نوسازی 4K و ۱۲۰ هرتز است و عمق رنگ نیز ۱۰ بیتی است، با مشکل روبرو می‌شوند و نمونه‌برداری 4:4:4 فعال نمی‌شود. نتیجه این است که خواندن متن ظریف و کوچک، دشوار می‌شود! برای اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی زیر توجه فرمایید:
البته ال‌جی برای رفع مشکل بروزرسانی مخصوص مدل‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ منتشر کرده است.
احتمالاً پس از مدتی مشکلات کوچک و بزرگ رفع خواهد شد و پس از آن تجربه‌ی نرخ نوسازی متغیر، کیفیت بازی‌های کنسولی را ارتقا می‌دهد.
ای‌ام‌دی تکنولوژی دیگری مرتبط با FreeSync معرفی کرده است. Low Framerate Compensation یا جبران فریم‌ریت پایین که به اختصار LFC گفته می‌شود، برای بازی‌های سنگین مفید است. در واقع این تکنولوژی زمانی مفید است که سرعت اجرای بازی بسیار پایین می‌آید و حتی به کمتر از ۳۰ فریم بر ثانیه می‌رسد. در این حالت FreeSync LFC با تکثیر کردن فریم‌ها، کاری می‌کند که لرزش و پرش‌ها کاهش پیدا کند. البته مشکل افت سرعت به کلی رفع نمی‌شود. اگر می‌خواهید از این تکنولوژی بهره‌مند شوید، دقت کنید که تلویزیونی که خریداری می‌کنید از فری‌سینک پشتیبانی کند.
howtogeekاینتوتک