دالبی اتموس یا Dolby Atmos یکی از تکنولوژی‌های صوتی دالبی است که تعداد کانال‌های صدا را به 128 مورد افزایش داده و با اضافه کردن اسپیکرها، صدا را محیطی‌تر از سیستم‌های صوتی معمول پخش می‌کند.
چندی پیش چند خطی در رابطه با Dolby Vision برایتان نوشتم که از جمله آخرین دستاوردهای استودیوی دالبی است و برخلاف معمول، ارتباطی با صدا و تکنولوژی‌های صوتی ندارد. Dolby Atmos هم موضوع جدیدی در دنیای تلویزیون‌های اولترااچ‌دی و خمیده و همین‌طور سینماهای پیشرفته است که قطعاً به کیفیت صدای بالاتری نیاز دارند.
دالبی اتموس و تعریفی جدید از جهت و موقعیت صدا
دالبی اتموس پدیده‌ای مربوط به 2014 و 2015 نیست بلکه دالبی از سال 2012 درباره‌ی آن سخن گفته و تعریفی نوین از صدای محیطی یا سِرّاند (به اشتباه سوراند مصطلح شده) ارایه کرده است.
در سیستم‌های 5.1 کاناله و 7.1 کاناله، برای تفکیک بهتر صدا از چند اسپیکر مختلف استفاده می‌شود که هر در موقعیتی خاص قرار می‌گیرند. کانال صدا همان چیزی است که در تولید فیلم و هنگام پخش آن صدا را جهت‌دار می‌کند. مثلاً کانال صوتی جلو و راست یا پشت و چپ دو کانال مجزا هستند و صدای متفاوتی را ذخیره و پخش می‌کنند.
در دالبی اتموس چیزی به اسم کانال صدا وجود ندارد و جای آن را Object یا جزء گرفته است. البته لغت Object که به معنی شیء است را باید از نگاه دالبی تعریف کنیم؛ دالبی می‌گوید هر آبجکت یک نقطه‌ی مجازی برای صداست. در دالبی اتموس می‌توان 128 آبجکت داشت که شاید بتوان آن را به 128 میکروفون و اسپیکر تشبیه کرد. البته در بازپخش صدا ممکن است میکروفون‌ها بسیار کمتر باشند و نظیر آنچه متداول است، سیستم 7.1 کاناله باشد. در این صورت 128 شیء به 8 مورد خلاصه می‌شوند و صدا پخش می‌شود.
شاید شما هم مثل من می‌پرسید: چه فرقی بین کانال‌های صدا و 128 آبجکتی که در دالبی اتموس تعریف شده، وجود دارد؟
پاسخ این است که در دالبی اتموس، صدای موقعیت‌های مختلف به صورت جدا ذخیره می‌شود و در هنگام پخش در هر سالن یا با هر سیستم صوتی خاصی، 128 سیگنال مختلف با در نظر گرفتن موقعیت اسپیکرهای واقعی، ترکیب می‌شوند. در روش‌های فعلی، صدابرداری و میکس آن به خلاصه شدن صداها در 8 کانال صوتی محدود می‌شود و در هنگام پخش، روشی هوشمندانه برای ترکیب صداها وجود ندارد.
در ویندوز و برخی نرم‌افزارها می‌توان صدای اسپیکرهای مختلف را کم و زیاد کرد، اما این کار به حوصله و دقت بسیار زیادی نیاز دارد.
تفاوت مهم‌تر دالبی اتموس، در تعدد کانال‌ها یا موقعیت‌های صدابرداری و پخش صدا خلاصه می‌شود. به عنوان مثال در پیش‌نمایشی از دالبی اتموس، انیمیشن Incredibles کمپانی Pixar روی پرده نمایش داده شده و علاوه بر واقعی‌تر و محیطی‌تر بودن صدا، برخی اصوات مثل صدای رعد و برق دقیقاً از بالای سر تماشاگران پخش شده است. به همین علت است که دالبی اتموس کیفیتی فراتر از سیستم‌های صوتی امروزی دارد. اگر بخواهیم دالبی اتموس را از نظر کیفیت و فرکانس اصوات با سیستم‌های فعلی قیاس کنیم، مثل آن است که تکنولوژی صوتی THX را با دوران قبل از آن مقایسه کنیم؛ در واقع صداها در دالبی اتموس، محدوده‌ی دینامیکی و فرکانسی گسترده‌تری دارند و به معنای واقعی کلمه، اولترااچ‌دی هستند!
می‌گویم امروزی، درست است که وارد سال 2015 شده‌ایم و دوران آزمایشات اولیه و تجهیز سالن‌های سینمایی به دالبی اتموس گذشته، اما هنوز هم بیشتر سینماها به استفاده از دالبی اتموس رو نیاوردهاند. از طرفی سیستم‌های صوتی خانگی هم هنوز چند کاناله است و حالت مسطح دارد. خبری از اسپیکرهای سراند در بالای سر و حتی زیر پا! نیست.
راه حل‌های دالبی برای گسترش دالبی اتموس
مسأله‌ی اساسی سیستم‌های صوتی فعلی است و مورد بعدی محتوایی که می‌توان با پلیرها و سیستم‌های مالتی‌مدیا پخش کرد.
در مورد سیستم صوتی، دو راه حل جالب وجود دارد. اولین راه حل به سیستم‌های صوتی خانگی مربوط می‌شود که فعلاً حالت مسطح دارند. دالبی با اضافه کردن اسپیکرهایی در بالای سر یا در ارتقاعی بیش از اسپیکرهای موجود، این مشکل را حل می‌کند.
برای اینکه بدانیم سیستم‌های صوتی فعلی را چطور به سیستمی برای استفاده از دالبی اتموس تبدیل کنیم، دالبی حالت‌های زیر را به ما معرفی می‌کند که در تمام آنها 2 یا 4 اسپیکر به سقف متصل شده است:
راه حل دوم جالب‌تر است چرا که از بازتاب صدا در محیط به عنوان اسپیکرهای تعبیه شده روی سقف استفاده می‌شود. اسپیکرهایی از این دست را Dolby Atmos Enabled Speaker می‌گویند که به معنی اسپیکرهای خاص دالبی اتموس است.
در بخش محتوا هم بلوری می‌توانند اطلاعات مربوط به کانال‌های اضافی صدا را در قالب کانال‌های صوتی عادی ذخیره کنند. در حقیقت دالبی استانداردها و روش‌هایی برای اینکد کردن کانال‌های اضافی در قالب Dolby TrueHD، Dolby Digital Plus و مانند آن در نظر گرفته تا بتوان با فرمت‌های موجود هم تجربه‌ی دلنشینی از دالبی اتموس داشت. بدین ترتیب با پلیرهای موجود هم می‌توان دالبی اتموس را تجربه کرد.
دو نمونه از اسپیکرهای دالبی اتموس را ببینید:
اولین فیلم‌ها و انیمیشن‌هایی که از تکنولوژی صوتی دالبی اتموس بهره میبرند
دالبی در نیمه‌های سال 2012، دو استودیو را به دالبی اتموس تجهیز کرد: استودیوی خودش و استودیوی اسکای‌واکر (Sky Walker). این استودیوها به عنوان ابزاری برای سازندگان فیلم به کار می‌رفتند و در ادامه تعدادشان بیشتر شد.
چند ماه پیش فیلم معروف جاذبه یا Gravity اکران شد و از جذابیت‌های آن، صدای بسیار باکیفیتی بود که به کمک دالبی اتموس، پخش می‌شد.
اولین انیمیشنی که حتی قبل از فیلم معروف جاذبه از دالبی اتموس بهره‌مند شد، Brave است. نسخه‌ی بلوری انیمه‌ی بریو با صدای 7.1 کاناله، یکی از بهترین بازپخش‌های صوتی را رقم می‌زند و البته اگر در استودیوهای مجهز به اسپیکرهای متعدد دالبی اتموس پخش شود، کیفیتی فراتر از انتظار خواهد داشت.
اینتوتک