ساب، ساب‌ ووفر یا Subwoofer در سیستم صوتی چیست؟

منظور از ساب، ساب‌ ووفر یا Subwoofer در سیستم صوتی، بلندگوهایی برای ایجاد صدای بم یا به عبارتی صدایی با فرکانس پایین و دامنه‌ی بالا است. ساب به دو دسته‌ی اکتیو و پسیو تقسیم می‌شود.

در سیستم‌های صوتی استفاده از بلندگوی ویژه‌ای برای ایجاد صداهایی که فرکانس کم دارند بسیار مفید است چرا که این نوع بلند‌گوها، بسیار بزرگ هستند و میزان عقب و جلو رفتن دیافراگم بسیار زیاد است. اما در عوض دیافراگم نمی‌تواند با سرعت بالایی به ارتعاش درآید و به اصطلاح فرکانس پایین است.

صدایی با فرکانس 100 هرتز به این معنی است که دیافراگم درایور، 100 بار در ثانیه جلو و عقب می‌شود و یک موج صوتی با فرکانس 100 هرتز ایجاد می‌کند.

در یک بلندگو چه می‌گذرد؟

ساختار یک بلندگو در تصویر زیر به شکل ساده نشان داده شده است. سیم‌پیچی که با رنگ قرمز نشان داده شده، با عبور الکتریسیته خاصیت مغناطیسی پیدا می‌کند. سیم پیچ در فاصله‌ی بسیار کم هسته‌ی آهنی آهنربا و بخش مغناطیسی آن که با رنگ مشکی مشخص شده، قرار دارد. از این رو با عبور سیگنال واکنش نشان می‌دهد و حرکت می‌کند. لرزش سیم‌پیج دیافراگم که از جنس پلاستیک یا فیبر است را می‌لرزاند و صدا ایجاد می‌شود.

محدوده‌ی پاسخ فرکانسی یا Frequency Response ساب‌ووفرها

در حقیقت ساب‌ووفر تنها در ایجاد صداهایی با فرکانس 20 تا 200 هرتز مفید واقع می‌شود. مدل‌های حرفه‌ای فرکانس زیر 100 هرتز را پوشش می‌دهند و سیستمی که تأییدیه‌ی THX را داشته باشد، ساب‌ووفر آن صداهای زیر 80 هرتز را پخش می‌کند. در نمودار زیر یک سیستم صوتی ساده را می‌بینید که در دو حالت ماکسیمم باس و مینیمم باس، فرکانس صداهای پخش شده از آن روی نمودار آورده شده است:

همان‌طور که مشاهده می‌کنید اگر باس را تا آخر بالا ببریم، شدت صدای اصواتی با فرکانس بین 20 تا 170 هرتز به شدت افزایش می‌یابد. این بخش از اصوات توسط ساب‌ووفر تولید می‌شوند.

نقطه مقابل ساب‌ووفر، توییتر است. منظور از Tweeter، بلندگوهایی برای صداهای فرکانس بالاست. واژه‌ی توییت به معنی جیرجیر کردن پرندگان است که معمولاً فرکانس بالایی دارد. به همین علت بلندگوهای کوچکی که در تولید صدایی با فرکانس بالا (یعنی ارتعاش تند) و دامنه‌ی کم استاد هستند را توییتر می‌گویند.

یک سیستم صوتی مثل اسپیکرهای 5.1 یا 7.1 کاناله‌ی امروزی، شامل یک ساب‌ووفر و 5 یا 7 بلندگوی سیاره‌ای است که در اطراف اتاق یا محل استفاده چیده می‌شوند. ترکیب صدای فرکانس بالا و فرکانس پایین تمام بلندگوها منجر به ایجاد صدایی کامل می‌شود که هم امواج صوتی فرکانس پایین در آن وجود دارد و هم امواج فرکانس بالا به آن اضافه شده است.

انواع ساب ووفر، اکتیو و پسیو

به طول کلی دو نوع ساب ووفر داریم. نوع اول مدل‌های پسیو است و نوع دوم اکتیو یا powered. منظور از پسیو یا منفعل این است که ساب‌ووفر به یک امپلیفایر یا همان تقویت‌کننده‌ی خارجی نیاز دارد و ساب اکتیو، مدلی است که خود دارای امپلیفایر داخلی است. توجه کنید که امپلیفایر کار تقویت سیگنال را انجام می‌دهد. لذا ساب‌ووفرهای امروزی بیشتر در دسته‌ی اکتیو قرار می‌گیرند و برای استفاده کافی است فیش صدا را به ابزارهای مختلف از جمله تلویزیون، پلیرها، گوشی، تبلت، آلات موسیقی و غیره متصل کرد.

در گذشته مدل‌های پسیو بیشتر عمومیت داشت و برای استفاده ابتدا باید یک امپلیفایر به آن متصل می‌شد و سپس سیگنال صدا به امپلیفایر داده می‌شد.

اسپیکر کامپیوتر، البته انواع باکیفیت، شامل ساب‌ووفر اکتیو است چرا که راحتی استفاده در درجه اول اهمیت قرار دارد. اما اگر از نظر کیفیت مقایسه کنیم، تفاوتی بین دو حالت پسیو و اکتیو وجود ندارد مگر آنکه امپلیفایر و سیم‌های ارتباطی کیفیت مطلوبی نداشته باشند و نویز زیادی به سیگنال واقعی صدا اضافه کنند.

ساب‌ووفرها به شکل‌های مختلف و گاهاً عجیبی طراحی می‌شوند. یکی از شکل‌های کلی که در سال‌های اخیر کاملاً متداول شده را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:

البته مدل‌های جدیدتر با ساختار بهینه‌تر برای ایجاد صدای طبیعی‌تر و باکیفیت‌تر نیز معرفی می‌شوند که بررسی آن بسیار طولانی خواهد بود. علم آکوستیک همیشه موجب ارتقای تجربه‌ی ما از بازسازی صداست.

اینتوتک