اگر سیستم شما جدید باشد، انتخاب بهترین کارت گرافیک برای مادربرد کار پیچیده‌ای نیست، کافی است به بنچ‌مارک‌ها مراجعه کنید و سرعت اجرای بازی‌ها توسط انواع کارت گرافیک را مقایسه کرده و قیمت را بررسی کنید. البته کیفیت قطعات کارت گرافیک و بهینه بودن سیستم خنک‌کاری آن نیز مهم است. اما شاید به دنبال بهترین کارت گرافیک برای مادربرد DDR3 یا DDR4 باشید که سال‌ها پیش خریداری شده است. در این صورت باید پاور و پردازنده و رم را نیز بررسی کنید و کارت گرافیکی بخرید که در حد سیستم شما باشد.
در ادامه این راهنمای خرید کارت گرافیک به مقوله سازگاری کارت گرافیک با مادربورد و ملاحظات فنی می‌پردازیم. با ما باشید.
هزینه ارتقای کارت گرافیک سیستم قدیمی در درجه اول به کارت گرافیکی که انتخاب می‌کند بستگی دارد اما اگر دقت نکنید، ممکن است تعویض پاور و ارتقای رم و پردازنده هم ضروری بشود و عملاً در حد خرید یک سیستم جدید هزینه کنید! لذا بهتر است قبل از خرید کارت گرافیک، در مورد معیار تشخیص سازگاری کارت گرافیک با سی پی یو و رم و پاور و البته مادربورد، تحقیق کنید و اطلاعات لازم را داشته باشید.
بررسی سازگاری پاور با کارت گرافیک
خلاصه بگوییم: توان پاور کامپیوتر بر حسب وات باید در حد نیازهای کارت گرافیک باشد و همین‌طور کابل‌های لازم نظیر کابل ۶ پین یا ۸ پین به تعداد کافی داشته باشد.
اگر پاور سیستم شما از نظر قدرت ضعیف باشد، نمی‌توانید آزادانه کارت گرافیک‌های رده اول که توان مصرفی بالایی دارند، انتخاب کنید و روی مادربورد نصب کنید. پاور ضعیف مشکلات مختلفی به وجود می‌آورد. حتی پاور قوی که نوسان ولتاژ آن بیش از حد باشد هم مطلوب نیست و در درازمدت موجب خراب شدن مادربورد و پردازنده و سایر قطعات میشود.
چک کردن اینکه پاور سیستم شما چند وات است، مشکل نیست، می‌توانید درب کیس را باز کنید و مدل و مشخصات پاور را بررسی کنید. دقت کنید که روی پاورهایی با برند نامرغوب، ارقام غیرواقعی درج میشود و در واقع توان پاور کمتر از چیزی است که روی آن نوشته شده است. در این خصوص گوگل کنید یا با افرادی که تجربه و شناخت بیشتری نسبت به برندهای پاور دارند، مشورت کنید. در نهایت توان پاور سیستم خودتان را با پاور پیشنهادی برای کارت گرافیک‌های مختلف مقایسه کنید.
بعد از بررسی حداکثر توان پاور، نوبت به چک کردن کابل‌ها می‌رسد. ممکن است پاور سیستم شما از نظر توان، مناسب باشد اما از نظر تعداد کابل‌ها مناسب نباشد. البته به طور معمول پاوری که توان لازم را داشته باشد، کابل‌های ۶ پین و ۸ پین موردنیاز کارت گرافیک نیز به تعداد کافی دارد. بیشتر پاورهای امروزی کابل ۸ پین ندارند بلکه کابلی با کانکتور ۶ و ۲ پین دارند که کنار هم قرار می‌گیرد و یک کانکتور ۸ پین ایجاد میشود.
توجه کنید که استفاده از تبدیل نظیر تبدیل کابل ۴ پین به ۶ پین یا ۶ پین به ۸ پین توصیه نمی‌شود مگر آنکه کیفیت تبدیل خوب باشد.
کارت گرافیک‌های رده اول و پرمصرف به پاور بیش از ۷۰۰ وات نیاز دارند و ممکن است دو کابل ۶ پین یا دو کابل ۸ پین و حتی بیشتر لازم باشد!
با وجود اینکه کابل ۶ پین ۷۵ وات و کابل ۸ پین ۱۵۰ وات و اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس نیز ۷۵ وات انرژی تأمین می‌کند اما معمولاً کارت گرافیک‌ها بیش از آنچه محاسبه می‌کنید، کابل برق نیاز داشته باشند. به عنوان مثال کارت گرافیک ۱۵۰ واتی، می‌تواند از یک کابل ۶ پین و اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس برق موردنیاز را دریافت کند اما سازنده یک کانکتور ۸ پین یا دو کانکتور ۶ پین روی آن در نظر می‌گیرد و علت این است که توان الکتریکی با ثبات کامل تأمین شود.
آیا ورژن اسلات پی سی آی اکسپرس مادربرد مهم است؟
خلاصه بگوییم: اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس ورژن ۲ یا ۳ به قدری سریع است که برای کارت گرافیک‌های چند سال بعد نیز مناسب است. لذا کارت گرافیک‌های امروزی که کانکتور PCIe 4.0 دارند روی مادربوردهایی با اسلات PCIe 3.0 عملکرد نزدیک به کامل دارند و محدودیت خاصی ایجاد نمی‌شود.
یکی از اشتباهات متداول این است که گیمر یا کاربر عادی به ورژن اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس مادربورد نگاه می‌کند و برای جلوگیری از محدود شدن عملکرد کارت گرافیک و اتلاف هزینه، سراغ کارت گرافیک‌های ضعیف و قدیمی می‌رود. اما تست و بنچ‌مارک‌ها نشان می‌دهد که این برداشت کاملاً اشتباه است. علت این است که اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس ۲ یا ۳ به طول ۱۶ که در واقع ۱۶ مسیر پی‌سی‌آی اکسپرس دارد، بیش از نیاز کارت گرافیک‌های میان‌رده، سرعت دارد.
به عنوان مثال اگر بخواهید بهترین کارت گرافیک برای مادربرد DDR2 یا DDR3 بخرید و اسلات PCIe مادربورد ورژن ۲ است، می‌توانید کارت گرافیک بهتری که کانکتور پی‌سی‌آی اکسپرس ۳ دارد، تهیه کنید و عملکرد آن خیلی محدود نمی‌شود. در سال ۲۰۲۴ که مادربوردها از رم DDR5 و پردازنده‌های قوی ۸ هسته‌ای پشتیبانی می‌کنند، ورژن PCIe مادربورهای رده اول، ۴ است اما نصب کارت گرافیک‌های قوی روی مادربوردی با اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس ۳ نیز محدودیت جدی ایجاد نمی‌کند.
اگر باورکردنی نیست، به سرعت اجرای بازی Horizon Zero Dawn که جزو بازی‌های سنگین و گرافیکی است توجه کنید. اگر از کارت گرافیک رده اول RTX 3080 استفاده کنید، سرعت اجرای بازی در حالتی که از پی‌سی‌آی اکسپرس ۳ و ۴ در حالت ۱۶ مسیره استفاده شده باشد، تقریباً یکسان است. نمودار زیر را بررسی کنید.
همان‌طور که در نمودار فوق مشاهده می‌کنید، البته در صورت استفاده از پی‌سی‌آی اکسپرس ۳ در حالت ۸ مسیره یا پی‌سی‌آی اکسپرس ۲ در حالت ۱۶ مسیره، سرعت اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس عملکرد کارت گرافیک را کمی محدود می‌کند.
مثال دیگر سرعت اجرای بازی Resident Evil 3 است، در این بازی هم نصب کارت گرافیک امروزی روی مادربوردی با اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس ۳ محدودیت ایجاد نکرده است.
کیس کوچک و کارت گرافیک بزرگ!
خلاصه بگوییم: کارت گرافیک‌های پرمصرف و قوی، سیستم خنک‌کاری و بورد بزرگی دارند که ممکن است از نظر ابعاد و به خصوص طول، داخل کیس کوچک جا نشود! درب کیس را باز کنید و ابعاد کارت گرافیکی که در آن جا میشود را بررسی کنید.
یکی از اشتباهات ساده و ابتدایی در خرید کارت گرافیک جدید و ارتقای کارت گرافیک سیستم قدیمی این است که کاربر فقط در مورد بهترین کارت گرافیک برای مادربرد DDR2 یا DDR3 جستجو و تحقیق می‌کند و محصولی سفارش می‌دهد که ابعاد و به خصوص طول آن زیاد است. در نتیجه کارت گرافیک داخل کیس جا نمی‌شود. توجه داشته باشید که فشار آوردن حین نصب کارت گرافیک، ممکن است صدمات جدی به دنبال داشته باشد.
بعضی از کارت گرافیک‌های رده اول از سیستم خنک‌کاری بزرگی بهره می‌برند که خود به اندازه‌ی فاصله ۳ اسلات پی‌سی‌آی اکسپرس فضا اشغال می‌کند و در واقع به جز اسلاتی که کارت گرافیک روی آن نصب میشود، فضایی که روی دو اسلات پایین‌تر نیز اشغال میشود. اگر به جز کارت گرافیک، از کارت‌های دیگر نظیر کارت وای-فای یا کارت صدا استفاده می‌کنید که روی اسلات‌های پی‌سی‌آی اکسپرس نصب شده، ارتفاع کارت گرافیک را هم در نظر بگیرید.
محدود شدن کارت گرافیک توسط رم و سی پی یو
خلاصه بگوییم: برای اینکه کارت گرافیک قوی در حداکثر ظرفیت خود کار کند، نباید پردازنده و رم بیش از حد ضعیف باشد و محدودیت ایجاد کند. در ارتقای کارت گرافیک تناسب قطعات سخت‌افزار را در نظر بگیرید.
بسیاری از افراد مبتدی که آشنایی کمی با سخت‌افزار دارند، در ارتقای کارت گرافیک سوالات عجیبی می‌پرسند، به عنوان مثال سوال می‌کنند که ایا کارت گرافیک DDR5 روی مادربرد DDR3 نصب میشود؟ یا ایا کارت گرافیک DDR2 روی مادربرد جدید نصب میشود؟
اینکه رم ویدیویی یا حافظه کارت گرافیک از چه نوع است، موضوع مهمی نیست، باید به قدرت پردازشی کارت گرافیک و عملکرد آن در بازی‌ها نگاه کنید و متناسب با اینکه پردازنده یا CPU سیستم شما چه مدلی است و مشخصات RAM سیستم شما چیست، کارت گرافیک مناسب انتخاب کنید.
معمولاً افراد آشنا به سخت‌افزار، متناسب با چیپ‌ست و نوع مادربورد، پاور و سایر قطعات را انتخاب می‌کنند. چیپ‌ست‌های سری Z اینتل و سری X ای‌ام‌دی رده اول محسوب میشود، چیپ‌ست‌های سری B متوسط است و سری H اینتل یا سری A ای‌ام‌دی رده‌پایین است. به عبارت دیگر هر چه مادربورد بهتر باشد، پردازنده و رم و پاور قوی‌تری انتخاب می‌کنند.
فرضاً اگر به فکر خرید کارت گرافیک برای مادربوردی با چیپ‌ست اینتل هستید که نام چیپ‌ست با حرف H آغاز میشود و البته مادربورد از نوع گیمینگ نیست، احتمالاً پاور و سی‌پی‌یو و رم هم نسبتاً ارزان و ضعیف انتخاب شده است. لذا در خرید کارت گرافیک برای مادربرد h61 یا چیپ‌ست‌های رده‌پایین سراغ کارت گرافیک‌های پرمصرف و قوی نروید. به همین ترتیب اگر مادربورد سیستم شما ای‌ام‌دی و با چیپ‌ست سری X یا اینتل و دارای چیپ‌ست سری Z است، احتمالاً قطعات مهم نظیر سی‌پی‌یو و رم، خوب و قوی انتخاب شده و در نتیجه حین ارتقا دادن کارت گرافیک می‌توانید یکی از محصولات برتر را انتخاب کنید.
اینتوتک