استابلایزر که با نام دستگاه تثبیت کننده ولتاژ نیز شناخته می‌شود یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های الکترونیکی به حساب می‌آید که با عملکرد خود میتواند ولتاژ ورودی به دستگاه‌های برقی را تنظیم کند. در واقع استابلایزر، جریان برق بدون نوسان و با کیفیت را برای دستگاه‌های برقی تأمین کرده و از وارد شدن آسیب به آن‌ها جلوگیری می‌کند. به همین دلیل برای خرید استابلایزر باید محصولات برندهای معتبر و شناخته شده را انتخاب کرد؛ زیرا این دستگاه‌ها از کیفیت ساخت بالاتر و دوام طولانی‌تری برخوردار هستند و دیرتر دچار خرابی می‌شوند. یکی از مشکلات رایج که افراد از آن شکایت می‌کنند صدا دادن دستگاه است که میتواند علت‌های مختلفی برای آن ذکر کرد.
چرا استابلایزر صدا می‌دهد؟
استابلایزر دستگاهی است که وظیفه‌ی آن تنظیم ولتاژ ورودی و تأمین جریان برق پایدار برای تجهیزات برقی است. این دستگاه با کنترل نوسانات برق، از آسیب دیدن وسایل الکترونیکی جلوگیری می‌کند. با این حال، ممکن است در حین عملکرد، صداهایی از استابلایزر شنیده شود که در نگاه اول غیرطبیعی به نظر برسد.
در بسیاری از موارد، تولید صدا توسط استابلایزر میتواند نشانه‌ای از وجود نقص فنی یا خرابی در قطعات داخلی دستگاه باشد. این صداها ممکن است ناشی از خرابی فن، سیم‌پیچی، رله یا سایر اجزای مکانیکی یا الکتریکی استابلایزر باشند. از این رو، آشنایی با دلایل بروز صدا و بررسی تخصصی دستگاه برای رفع مشکل، از اهمیت بالایی برخوردار است.
با این حال، باید توجه داشت که صدادادن استابلایزر صنعتی امری غیرعادی محسوب نمی‌شود. به دلیل توان بالاتر، ساختار فنی پیچیده‌تر و استفاده مداوم از قطعات مکانیکی نظیر رله‌ها و فن‌ها، تولید صدا در این نوع از استابلایزرها تا حدی طبیعی است. این موضوع در مقایسه با استابلایزرهای خانگی مانند استابلایزر یخچال، که معمولاً بی‌صدا یا کم‌صدا عمل می‌کنند، قابل توجیه است. بنابراین، در استفاده از استابلایزر صنعتی، شنیدن صدا لزوماً به معنای وجود خرابی نیست، مگر آنکه این صدا غیرعادی، مداوم یا همراه با اختلال در عملکرد دستگاه باشد.
در مجموع، شناخت صحیح از نوع صدا و بررسی علل احتمالی آن، نقش مهمی در افزایش عمر مفید دستگاه و حفاظت بهتر از تجهیزات برقی خواهد داشت.
تأثیر نوع تکنولوژی استابلایزر بر میزان صدای تولیدی
یکی از عوامل مؤثر در میزان صدای تولیدشده توسط استابلایزر، نوع تکنولوژی به‌کاررفته در طراحی آن است. به‌طور کلی، استابلایزرها در سه نوع اصلی تولید می‌شوند: رله‌ای، سرووموتور و سوئیچینگ، که هرکدام ویژگی‌ها و سطح صدای متفاوتی دارند:
1. استابلایزر رله‌ای (Relay Type)
این مدل با استفاده از رله‌های مکانیکی اقدام به تنظیم ولتاژ می‌کند. در حین عملکرد، با هر تغییر در سطح ولتاژ، رله‌ها به‌صورت فیزیکی قطع و وصل می‌شوند و همین امر باعث تولید صدای "تق‌تق" می‌شود. در نتیجه، استابلایزر رله ای در مقایسه با سایر مدل‌ها صدای بیشتری دارند، به‌ویژه در محیط‌های ساکت یا مصارف خانگی.
2. استابلایزر سرووموتور (Servo Motor Type)
در استابلایزر سروو موتور، یک موتور مکانیکی (سروو) وظیفه تنظیم ولتاژ را با حرکت آرام یک جاروبک روی سیم‌پیچ ترانسفورماتور بر عهده دارد. صدای تولیدشده در این دستگاه‌ها ناشی از عملکرد سرووموتور و حرکت مکانیکی آن است. معمولاً این صدا نسبت به نوع رله‌ای کمتر و یکنواخت‌تر است، اما در محیط‌های صنعتی به‌وضوح شنیده می‌شود و طبیعی تلقی می‌گردد.
3. استابلایزر سوئیچینگ (Switching or Static Type)
این مدل‌ها از مدارهای الکترونیکی پیشرفته بدون قطعات مکانیکی متحرک برای اصلاح ولتاژ استفاده می‌کنند. در نتیجه، عملکرد آن‌ها تقریباً بی‌صداست و گزینه‌ای ایده‌آل برای محیط‌هایی است که نیاز به سکوت یا نویز پایین دارند، مانند فضاهای خانگی یا تجهیزات حساس.
لیست عوامل ایجاد صدا در استابلایزر
همانطور که گفته شد صدا دادن استابلایزر در زمان کار کردن نشانه وجود نقص یا خرابی در دستگاه است که باید مورد بررسی قرار گرفته و اقدام مناسب برای رفع آن صورت بگیرد. عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند منجر به بروز مشکل در استابلایزر و صدا دادن آن شوند. در ادامه با مهم‌ترین علت‌های صدای استابلایزر و راه حل مناسب برای رفع هر کدام آشنا می‌شویم.
1- ولتاژ بالاتر یا پایین‌تر از حد مجاز
یکی از دلایل صدا دادن استابلایزر بالاتر بودن یا پایین‌تر بودن ولتاژ خط برق از محدوده مجاز برای استابلایزر است. در این شرایط دستگاه توانایی تثبیت صحیح ولتاژ را نداشته و ممکن است صدای زیر یا سوت از آن شنیده شود. در این شرایط معمولا استابلایزرها با استفاده از کلید Cut Off منبع تغذیه خروجی را قطع کرده و به این شکل از وارد شدن آسیب به دستگاه‌های مصرف کننده جلوگیری می‌کند.
راه‌حل
در صورتی که علت صدا دادن استابلایزر بالاتر بودن یا پایین‌تر بودن ولتاژ خط برق از محدوده مناسب برای استابلایزر باشد، باید آن را با مدل دیگری که متناسب و سازگار با ولتاژ خط برق باشد، تعویض کرد.
2- خاموش شدن MCB یا فیوز
قطعه MCB یا Miniature Circuit Breaker یک قطعه الکترومغناطیسی است که در زمان رخ دادن اضافه بار یا کوتاه شدن مدار، با عملکرد خود باعث قطع منبع تغذیه می‌شود. فیوز هم عملکرد مشابهی دارد با این تفاوت که یک قطعه الکتروشعله‌ای محسوب می‌شود. در واقع این قطعات مسئول حفاظت از دستگاه‌های برقی در برابر آسیب‌های ناشی از اختلال در برق هستند. در صورتی که این قطعات دچار خرابی یا سوختگی شوند، می‌توانند منجر به صدا دادن استابلایزر شوند.
راه‌حل
در صورت بروز خرابی در MCB یا فیوز باید نسبت به تعویض آن‌ها با یک قطعه سالم اقدام کرد. برای این کار باید پس از جدا کردن دستگاه از برق با استفاده از یک تستر، MCB یا فیوز را بررسی کرد. در صورتی که دچار سوختگی شده بوده می‌توان آن را باز کرده و با قطعه جدید جایگزین کرد.
3- خرابی خازن
یکی دیگر از علت‌های صدا دادن استابلایزر، خرابی خازن یا کندانسور است که وظیفه ذخیره و تخلیه شارژ الکتریکی را بر عهده دارد خازن‌ها در داخل استابلایزر به منظور تثبیت ولتاژ و جبران نوسان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی موارد ممکن است به دلیل قدیمی شدن، سوراخ شدن، ترک خوردن یا سوختگی بر روی عملکرد استابلایزر تأثیر گذاشته و باعث ایجاد صدا در آن شوند.
راه‌حل
تنها راه برطرف کردن مشکل صدای استابلایزر در صورت خرابی خازن‌ها، تعویض آن با قطعات جدید است. برای این کار باید در قدم اول دستکاه را از برق جدا کرده و شارژ خالص خازن‌ها را با استفاده از یک پروب تخلیه کرد. در ادامه از یک پمپ هوای گرم استفاده کرده و خروجی خازن‌ها خراب از برد را جدا کنید. پس از این کار خازن جدید را جایگزین کرده و دستگاه را به برق متصل کنید.
4- خراب شدن فن
در داخل استابلایزرها یک فن وجود دارد که مهم‌ترین وظیفه آن هوادهی و خنک کردن دستگاه در زمان کار کردن است. در واقع فن با عملکرد خود میتواند از افزایش دما در دستگاه و ایجاد حرارت در قطعات الکترونیکی جلوگیری کند. به مرور زمان به دلیل تجمع گرد و غبار، رطوبت، ساییدگی یا خراب شدن موتور ممکن است فن عمل نکرده و در نتیجه دمای دستگاه افزایش پیدا کند. همچنین خراب شدن فن میتواند باعث تولید صدا در استابلایزر به صورت یک صدای بلند و ناهماهنگ شود.
راه‌حل
در صورتی که علت صدای استابلایزر، خرابی فن دستگاه باشد برای رفع مشکل باید فن را تعمیر یا تعویض کرد. برای این کار در قدم اول دستگاه را از برق جدا کرده و با استفاده از پیچ‌گوشتی مناسب پوشش فن را باز کنید. در ادامه از یک برس نرم استفاده کرده و گرد و غبار جمع شده روی فن را پاک کنید. در ادامه از یک تستر استفاده کرده و عملکرد موتور را بررسی کنید؛ در صورت سالم بودن موتور ممکن است با روغن‌کاری و تعویض بلبرینگ‌ها صدا قطع شود. اما در صورتی که موتور خراب باشد باید آن را تعویض کرد.
5- خراب شدن ترانس
در داخل استابلایزرها قطعه‌ای به نام ترانس یا ترانسفورماتور وجود دارد که تغییر ولتاژ و جریان الکتریکی را بر عهده دارد. در واقع ترانس در داخل استابلایزر به منظور تبدیل ولتاژ ورودی به ولتاژ خروجی مناسب دستگاه‌های الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مواردی به دلیل سوختگی سیم‌پیچ، ضعف عایق‌بندی، خوردگی قطب‌ها و خراب شدن ترانس ممکن است عملکرد استابلایزر نیز مختل شده که این موضوع را می‌توان با شنیده شدن صدای زیر و بم و از دستگاه در زمان روشن بودن تشخیص داد.
راه‌حل
در صورتی که ترانس داخل استابلایزر خراب شده باشد، تنها راه برطرف کردن صدا و مشکل دستگاه، تعویض آن با یک ترانس جدید است. برای این کار ابتدا دستگاه را از برق جدا کرده و از یک پیچ‌گوشتی مناسب به منظور باز کردن پوشش ترانس استفاده کنید. در مرحله بعد به یک پمپ هوای گرم نیاز دارید تا خروجی ترانس را از برد جدا کنید. پس از جدا شدن ترانس خراب، قطعه جدید را جایگزین کرده و دستگاه را به برق متصل کنید.
نکات ایمنی نصب استابلایزر
با توجه به مشکلاتی که امروز در تأمین برق پایدار وجود دارد، استفاده از دستگاه‌های استابلایزر به منظور تثبیت ولتاژ و محافظت از دستگاه‌های مصرف کننده برق در حال افزایش است. در خصوص استفاده و نصب دستگاه‌های استابلایزر یک سری نکات ایمنی وجود دارد که با رعایت کردن این نکات می‌توان از استابلایزر و دستگاه‌های متصل به آن به بهترین شکل ممکن محافظت کرد. از مهم‌ترین نکات ایمنی نصب استابلایزر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتخاب مکان مناسب برای نصب دارای سیستم تهویه و دور از منابع حرارت و رطوبت
- استفاده از کابل مناسب دارای ظرفیت جریانی در محدوده توان استابلایزر به منظور جلوگیری از افت ولتاژ
- اتصال صحیح دستگاه استابلایز به زمین و استفاده از سیستم ارتینگ به منظور محافظت از برق‌گرفتگی و وارد شدن آسیب به دستگاه‌ها
- بررسی ولتاژ ورودی و خروجی استابلایزر و اطمینان از صحت عملکرد دستگاه
اینتوتک