بایوس اولین نرم‌افزاری است که پس از روشن شدن کامپیوتر اجرا می‌شود و سیستم عامل را شناسایی و بوت می‌کند. فرمور (Firmware) به کلی با بایوس متفاوت است و البته مادربوردهای امروزی از نوعی فرمور بهره می‌برند. فرمور مجموعه‌ی برنامه و حافظه و فضای ذخیره‌سازی است.
در ادامه نگاهی به تعریف BIOS و فرم‌ویر می‌پردازیم.
BIOS چیست؟
در گذشته و در سال 1975 واژه‌ی بایوس ابداع شده است. BIOS مخفف Basic Input/Output System است و در گذشته روی حافظه‌ی فقط خواندنی یا همان ROM (مخخف Read Only Memory) ذخیره می‌شد. پس از روشن شدن کامپیوتر، اولین برنامه‌ای که اجرا می‌شود، بایوس است. پس از بالا آمدن بایوس، مادربورد دیگر قطعات موجود را شناسایی می‌کند، تنظیمات قبلی را بارگذاری کرده و پس از مشخص شدن پیکربندی سخت‌افزار، به دنبال بوت‌لودر سیستم عامل می‌گردد.
بنابراین بایوس در عین اینکه بسیار ساده و کم‌حجم است، نقش مهمی در بوت شدن سیستم عامل دارد. به همین علت است که وقتی بایوس یک مادربورد دچار اشکال می‌شود، کامپیوتر یا لپ‌تاپ به کلی از کار می‌افتد. تنظیمات اشتباه در بایوس هم منجر به بوت نشدن سیستم عامل می‌شود.
دقت کنید که مادربوردهای چند سال پیش، بایوس را در حافظه‌ی فقط خواندنی ذخیره نمی‌کردند بلکه برای انجام تنظیمات مختلف، بایوس روی حافظه‌ی نیمه خواندنی ذخیره می‌شد. به همین علت است که در صورت بروز مشکل در تنظیمات، می‌توان با جابجایی یک جامپر (jumper) یا خارج کردن باتری مادربورد، بایوس را ریست کرد و تنظیمات پیش‌فرض (Default) را برگرداند.
به این منظور کافی است محل جامپر مربوطه را از دفترچه راهنمای مادربورد پیدا کنید و سپس آن را از موقعیت عادی که دو پین را متصل کرده، به حالت دوم که پین وسط را به پین سوم متصل می‌کند، جابجا کنید و سپس به حالت قبلی برگردانید. معمولاً در کنار پین‌های مربوط به ریست کردن بایوس، واژه‌ی CMOS درج می‌شود که به حافظه‌ی بایوس اشاره می‌کند.
جامپر ساده‌ای برای ریست کردن بایوس
این روزها واژه‌ی بایوس در مورد فرمور کارت گرافیک هم به کار می‌رود اما در حقیقت چنین کاربردی اشتباه است.
فرمور چیست؟
فرمور نوعی نرم‌افزار بسیار ساده برای کنترل سخت‌افزار و محصولات الکترونیکی است. گاهی فرمور (Firmware) را سفت‌افزار هم ترجمه می‌کنند. در سیستم عامل‌های پیچیده مثل ویندوز و اندروید، ارتباط سیستم عامل و سخت‌افزار از طریق فرمور برقرار می‌شود و در واقع هر جزء سخت‌افزار، فرمور خاص خودش را دارد.
بایوس برای بوت کردن سیستم عامل، سراغ بوت‌لودر می‌رود اما فرمور مستقیماً با هسته‌ی سیستم عامل (Kernel) در ارتباط است؛ به همین علت قابلیت‌های بیشتری نسبت به بایوس دارد که از جمله مهم‌ترین قابلیت‌ها می‌توان به امنیت بیشتر در دسترسی به سیستم عامل اشاره کرد.
و اما دیگر کاربردهای گسترده‌ی فرمور:
یک گوشی ساده و نه هوشمند، دارای فرمور است. در واقع فرمور ترکیب برنامه‌های ساده، داده‌های ذخیره شده در حافظه و داده‌های ثابت است. مادربوردهای امروزی هم نوعی فرمور دارند که به UEFI معروف است. UEFI یا Unified Extensible Firmware Interface به واسط یکپارچه و قابل گسترش فرموری گفته می‌شود که نسبت به بایوس ساده‌ی مادربوردهای چند سال پیش، پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر است. در UEFI می‌توان از موس هم استفاده کرد، اسکرین‌شات گرفت و حتی ارتقای فرمور را با اتصال به اینترنت انجام داد.
فرمور می‌تواند بسیار ساده هم باشد، مثلاً فرمور یک SSD که نقش نرم‌افزاری کنترلی برای نوشتن و خواندن داده را دارد. نرم‌افزار بسیار کوچک و پیش‌پا افتاده که اگر بهینه نباشد، عملکرد یک درایو SSD را به کلی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
یک کنترل تلویزیون هم دارای فرمور است، نرم‌افزاری کوچک که فرمان شما را شناسایی می‌کند و به تابنده‌ی مادون قرمز می‌گوید که چه موجی باید ارسال شود.
کارت شبکه، کارت گرافیک، مودم، گجت‌های پوشیدنی و سلامتی مثل ساعت و دست‌بند همگی دارای فرمور هستند.
اینتوتک
حس میکنم این مقاله هنوز جای کار داره، کاشکی توضیحات بیشتر بود!
قطعاً همین طوره. سعی شده خلاصه و مختصر مفید باشد وگرنه تفاوت UEFI و قابلیت های امینیتی و حتی Fast Boot مادربوردهای جدید رو خیلی میشه واشکافی کرد.
فرصتی بشه بازم در مورد UEFI مینویسم. اما بایوس در همین حد کافیه چون دیگه از رده خارجه! از 4 سال پیش UEFI اومده جای بایوس رو گرفته.